تو که هستی ؟
بله تو؟
ازکجا آمدهای؟
آمدنت بهر چه بود؟
به کجا خواهی رفت؟
آیا تا بحال این سوالات را ازخودت پرسیده ای؟
آیا توانسته ای جوابی برای آن بیابی؟
آفرینش و تولد انسان، یکی از زیباترین وعجیب ترین شاهکارهای خلقت میباشد و یکی از پر رمزو رازترین مسایلی است که بشرتاکنون درپی فهمیدن ودرک بهترآن بوده است.
جبر یا اختیار؟
درسفر زندگی کدام درست است؟
تولد و مرگ برای انسان نوعی جبر است، یعنی هیچ انسانی خودش انتخاب نمیکند که چه وقت و کجا و چگونه به این دنیا بیاید
و یا چه وقت و چگونه از این دنیا برود.
اما مسیری که بین آمدن و رفتن انسان است، با نوع و اندازه تلاش و همت او شکل میگیرد. دقیقا مانند شروع یک سفر است که از مبدا تا
مقصد مسافر باید از بهترین امکانات و لحظههای آن استفاده کند، چون میداند که بالاخره به مقصد میرسد و همه چیز
پایان مییابد.
او باید بداند که دراین سفر کوتاه چه دستاوردی را برای خود و دیگران باید به دست آورد.
باید بهترین و مفید ترین لحظهها را برای خود وهمراهانش رقم بزند. واین به نوع انتخاب و تصمیم گیری هرفردی بستگی دارد.
با پیشرفتی که انسان درمورد علوم شناختی کرده، هنوز پی به چرایی و چگونگی تولد انسان، این موجود هزار تو نبرده
است. هرکدام از دوران های زندگی انسان از جهات مختلفی قابل بحث و پیچیدگی منحصر به فرد خودش است. وچه بساهرکسی که سعی درشناخت بهتر ازخودش داشته باشد، بهتر خواهد توانست دنیای پیرامون خودش را شناسایی کند و این امر دربهتر زیستن به او کمک خواهد کرد. روانشناسان و محققان زیادی نظرهای مختلفی دراین باره دارند. بنده دراین نوشتاربا توجه به تجارب و تحقیقات بسیاری که دراین زمینه انجام داده ام، زندگی هر انسان را به سه دوره تقسیم نموده ام که توجه خوانندگان عزیز را به این مطلب جلب می کنم.
دوره اول : قبل از جنینی تا تولد
دوره دوم : تولد تا مرگ
دوره سوم : پس از مرگ
مرحله اول: قبل از جنینی تا تولد
شخصیت هرکسی ازچه زمانی شکل میگیرد؟
شخصیت انسان از سالها قبل از تولدش شکل میگیرد. ژنهای مختلف از پدرو مادر و اجداد و نیاکان شروع به تکثیر و انتقالبه فرد بعدی نموده است. زمانی که براثرعمل لقاح، نطفه انسان شکل میگیرد ودوران جنینی شروع میشود، جنین برحسب نوع ژنهایی که باعث به وجود آمدنش شدهاند و شرایط محیط رحمی که ازاو نگهداری میکند شروع به رشد و نمو اولیه میکند.
خاطرات این دوره را هیچ کسی به یاد نمیآورد و فقط بشر توانسته است با دوربینها و دستگاههایی که اختراع کرده است از این
دوران عکس و فیلمهایی ضعیف و نامشخصی تهیه کند. ولی مغز انسان قادر به یاد آوری آن دوران نمیباشد.
دراین مرحله جنین رشد میکند و جسم نحیف او دارای اندامهای مختلفی میشود. دراین دوره، زندگی نباتی انسان از
جمله خوردن و خوابیدن و نفس کشیدن با دنیای بعدی کاملا متفاوت است و سپس دریک لحظهی فوق العاده و بی بدیل، او پا به
این جهان میگذارد و سفربعدی شروع میشود.
مرحله دوم، شروع سفرزندگی
حالا تنفس و تغذیه و خواب و حرکات او به نوعی دیگراست. او دراین دوران بسیار ناتوان و ضعیف وآسیب پذیر است و نیاز به مراقبت صد درصدی دارد تا بتواند رشد کند و به مرحله بعدی اززندگی خودش برسد. او دارای تفاوتها و تشابههایی از والدین و اجداد خودش است و وابسته به شرایط اقلیمی سرزمینی است که درآن به دنیا آمده است. دراین مرحله مواردی را هم اکتسابی به دست می آورد.
اوباید خوردن و خوابیدن، حرکت کردن، حرف زدن، فکر کردن و… را بیاموزد. او هنوز تجربه یا قوه تشخیص خوب و بد را
ازیکدیگر ندارد. دراین مرحله او معنی خطر را نمیداند و تحت حمایت دیگران و با الگوی آنها بزرگ میشود وبه پیش میرود.
قلب و ذهن او مانند برگه کاملا سفیدی است که میتوان هر نقشی را برروی آن حک کرد. حالا این خانواده و جامعه هستند که
باید کمک کنند تا او بتواند راه بهتر زیستن را پیدا کند و دنیای قشنگی برای خودش بسازد چون او حالا از نیروی عقل و احساس و تصمیم گیری برخوردار شده است واین به نوع انتخاب و تصمیم گیری هرفردی بستگی دارد که کدام راه را انتخاب کند.
دراینجا میتوانیم دوران سفرزندگی هرفرد را به چند دسته تقسیم کنیم:
1-دورران قبل از تشکیل نطفه و دوران جنینی ودوران نوزادی (ازبدو خلقت تا دوسالگی)
2- دوران کودکی: 2تا 9سالگی (هفت سال دوران طلایی تربیت کودک)
3-دوران نوجوانی: از10 تا18 سالگی
4-دوران جوانی: 19 تا 50 سالگی
5-دوران میان سالی: 50تا 70 سالگی
6- دوران نهایی (پیری ): 70 تا 100 سالگی و پس ازآن
یادآوری یک نکته مهم:
آیاتربیت کودک در پیشرفت جامعه موثراست ؟
جواب این سوال را تقریبا همه میدانیم. بله یک جامعه از افراد درون آن تشکیل شده است و هر فردی به تنهایی میتواند درساختن و پیشرفت آن نقشی مثبت یا منفی داشته باشد. پس هرچقدر افراد یک جامعه سالم تر و سرزنده تر و کاراتر باشند، تاثیر مستقیمی بررشد اقتصادی واجتماعی و معنوی جامعه خواهد داشت، پس این دو ازیکدیگرجدا نیستند.
حالا بیاید نیازهای کودک را بشناسیم و برای بهتر رشد کردن او با درنظرگرفتن تمامی مسایل مهم، اقدامات لازم وضروری را انجام بدهیم.
تربیت کودک از قبل از تولد شروع می شود و قسمت عمده تربیت او تا سن نوجوانی می باشد. هرچه که درضمیر خوداگاه و ناخوداگاه او دراین سنین جای بگیرد تا آخرعمر همراه او خواهد بود. پس این دوره را دوره طلایی تربیت مینامیم.
اهمیت این دوران: سه تا ده سالگی
برای آشنا شدن با مسائل و مشکلات این دوران باید نیازهای کودک را شناخت وبه چند نکته توجه کرد.
نیازها ی کودک دراین دوران چه هست؟
1- تغذیه جسم
2- تغذیه روح
3- امنیت و بهداشت جسمی و روانی
4- حمایتکامل از طرف خانواده و جامعه
5- آموزش مهارتهای مهم اجتماعی
6- پرورش و رشد خلاقیتهای او
تغذیه جسم
اولین ومهم ترین موضوع در این قسمت، نقش تغذیه دررشد و نمو جسم کودک است.
تغذیه جسمی: لازم است که برحسب سن و جنس و فیزیک هرکودک، تغذیه مناسبی انتخاب بشود و تمامی مواد مغذی و استفاده ازهرم غذایی درآن رعایت شود. از پرخوری و کم خوری جدا جلوگیری شود که این امر نیازمند داشتن علم مهندسی تغذیه پدر و مادر یا سرپرست خانواده است. خوردن موادی از قبیل پروتئین، سبزی، میوه، لبنیات و غلات به اندازه کافی و درزمان خود بسیار حائز اهمیت است. نوشیدن آب نیز به مقدارلازم و کافی دراولویت می باشد.
پرهیز غذایی: از زیاده روی درمصرف مواد قندی و نان و برنج و چربیهای اشباع شده و نوشابههای گازدار باید پرهیز کرد.
درنتیجه، عادتهای غذایی کودک از اول باید بنابر تغذیه سالم پی ریزی گردد.
تغذیه روحی:
اهمیت این تغذیه حتی از تغذیه جسمی هم بیشتر است.
دراین دوره باید به کودک آموزشهایی را بدهیم که تا آخرعمربتواند از آنها برای بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی خود و جامعه اش استفاده کند. تربیت کودک در این برهه کمی سخت و نفس گیر است. او باید آزمون و خطا کند تا به نتیجه برسد. روشهای مستقیم و غیرمستقیم تربیتی بسیاری در این مسیر وجود دارد. رفتارصحیح والدین دراین دوران بهترین الگو برای کودک است، زیرا کودک آنچه را که میبیند عمل میکند، نه آنچه را که میشنود.
(به سخن کار برآید به سخندانی نیست)
درکشورهای مختلف با فرهنگهای مختلف، محققین و نویسندگان بسیاری دراین مورد تحقیق کرده اند و آثار ارزشمندی از خود بجای گذاشتهاند. نتیجه این تحقیقات آموزش مهارتهایی است که میتواند راهنمای کودک درپیداکردن بهترین مسیر زندگی باشد. البته به شرط آن که به خوبی این آموزشها را دیده باشد.
مسیرتربیت فرزند، راه سختی است ولی اگر سختی آن را ازهمان سنین کودکی تحمل شود و مراحل تربیت به درستی انجام پذیرد، یعنی قدم به قدم درراه درست برداشته شود، درآینده کمتر شاهد اشتباهات و ناکامی های کودکانمان خواهیم بود. با یک مثال ساده، به روشن شدن این مسئله اشاره می کنیم.
مثال: کسی که تصمیم می گیرد راننده بشود، دردرجه اول باید علائم راهنمایی و رانندگی را یاد بگیرد و به آنها اشراف کامل پیدا کند. سپس باید درراندن ماشین مهارت پیداکند و این هردو مکمل همدیگر هستند و بدون یکی از آن، دیگری هم بی ارزش است. پس اگر کسی فقط راندن ماشین رابیاموزد و ازقوانین سر درنیاورد ممکن است به خود و جامعه آسیب برساند و برعکس.
پس یادگیری مهارتها مکمل بسیار با اهمیتی برای تربیت کودک است.
پس به سراغ مهارت هایی که برای داشتن یک زندگی سالم نیازبه یادگیری آن داریم میرویم.
البته که باید متذکر بشوم که یادگیری مهارتها کاملا اکتسابی است و کودک اکثر آنها را از محیط و اطرافیان میآموزد.
همانطور که اشاره شد آموزش این مهارت ها باید از شروع دوران کودکی آغاز گردد.
هرچه دیرترکودک این مهارتهارا یادبگیرد سختی بیشتری را درطی کردن مسیر زندگی خواهد داشت. و بالعکس.
شصت مهارت مهم و کاربردی که باید به کودک آموزش داد
1- مهارت درست لباس پوشیدن
کودک باید آداب پوشیدن لباس را به صورت حرفهای و درست بیاموزد. البته این آموزش گاهی اکتسابی هم به خودی خود اتفاق میافتد ولی چه بهتر که به صورت صحیح و اصولی یاد بگیرد.
این که درچه مکانی از چه نوع لباسی استفاده کند. مثلا با لباس ورزشی به میهمانی یا مدرسه نباید برود . یا این که به هنگام خوابیدن با لباس های زبر و تنگ و خشن نباشد و لباس راحتی مخصوص خواب و استراحت به تن داشته باشد ویا درآینده، درمحل کار از لباس مناسب شغلش استفاده کند. پوشیدن چه لباسهایی درچه مناطقی باعث کسر شان و یا برعکس بالا بردن شان
و منزلت هرفرد میشود و…
آموختن این مهارت دربهتر و سریعترانجام دادن کارها و بالا رفتن اعتماد به نفس درکودکان بسیار موثر است.
2-مهارت درست راه رفتن
کودک باید قوانین صحیح راه رفتن درمکانهای عمومی را بیاموزد و حرکت از سمت راست یا چپ ( بسته به فرهنگ جامعه) و عبور ازخط عابر پیاده را فراگیرد.
اوباید قواعد استفاده از سرویس مدرسه و یا مسائل نقلیه عمومی را یاد بگیرد.
حتی او باید بیاموزد که درکدام کشورزندگی می کند وبسته به قانون رانندگی آن محل، درهمه حال باید از سمت راست و یا چپ عبورکند.
اوباید یاد بگیرد که هنگام راه رفتن، باید به طور عمود و راست ونه بهطور قوز کرده و خم شده قدم بردارد، تا به مرور زمان دچار خمیدگی ستون فقرات نشود. هنگام راه رفتن درمحیطهای شلوغ موارد احتیاط را رعایت کند تا به خودو دیگران آسیبی نرساند.
3 – مهارت خوب حرف زدن
کودک باید باید بیاموزد که با هرشخصی چگونه صحبت کند. او باید بیاموزد که با چه کسی صمیمی صحبت کند یا ازچه کسی راهنمایی بخواهد. مثلا با مادر و پدر یا دوست یا معلم و یا فروشنده و… باید در حد وشان خودشان صحبت بکند و از هم صحبتی با غریبهها پرهیز کند. اوباید استفاده ازکلماتی مانند سلام و تشکرکردن را بیاموزد. صحبت کردن درست و اصولی، باعث بازشدن پنجره دوستی و ایجاد رابطه بین کودک و دنیای خارج از او خواهد شد.
مهمتر ازهمه این که یاد بگیر آرام و شمرده با دیگران صحبت کند. وسط حرف دیگران نپرد. صدایش را خیلی بلند یا آهسته نکند و…
4 – مهارت حرف خوب زدن
اوباید بیاموزد که حرف پخته و سنجیده ودرمکان و زمان خودش بزند. دراکثر مواقع سکوت را برزیاده گویی و زدن حرف های بی ربط ترجیح بدهد. او باید یاد بگیرد که کجا سکوت و کجا صحبت کند. باید یاد بگیرد با درست و اصولی صحبت کردن نظر خودش را بدون اضطراب بیان کند. باید قاطع و متین صحبت کند تا حرفهایش نافذ شوند و تاثیر گذار باشند.
(کم گوی و گزیده گوی چون در، تازدانش تو جهان شود پر)
5 – مهارت منظم بودن
کودک باید بتواند نظم اتاق و کمد و لباسها و وسایل خودش را به طور کامل رعایت کند. اگر او از نظم شخصی خودش شروع کند، بعدها درزندگی اجتماعی اش هم منظم و مرتب خواهد بود. این نظم بیرونی به داشتن نظم درونی کودک کمک شایانی می کند وبدین گونه کودک از شلختگی و پراکندگی فکری هم نجات مییابد.
6 – مهارت سرودن شعر
خواندن شعر برای کودک باعث آشنا شدن اوبا لفات بیشتر و وسعت یافتن دایره لغات او می گردد. حالا او میتواند درقالب شعر احساسات پنهان خودش را بروز بدهد. این کاربه داشتن اعتماد به نفس او نیز کمک خواهد کرد.کسی که بتواند کلمات به هم ریخته را باهنرمندی به شعر تبدیل کند و آن را افشا کند و بروز دهد، میتواند با دیگران نیزارتباط موثری برقرار کند.
7 – مهارت نقاش، طراحی و خطاطی
نقاشی و طراحی کردن باعث پیشرفت فکری و تقویت قوه تخیل کودک و همچنین باعث افزایش اعتماد به نفس در او میشود.
هنگامی که کودک نقاشی میکشد تصورات و تخیلات خود را از درون ذهنش به بیرون پرتاب میکند واین امر باعث خودشکوفایی در او میشود.
داشتن خط خوب به انسان قدرت ابراز وجود میدهد. باکشیدن خطوط و طراحی کردن، افکاردرهم و پیچیده او ازذهنش خارج
می گردد و محیط برای بوجود آمدن ایده های جدید بازمیشود.
8- مهارت نوشتن
نوشتن نیز باعث شناختن بهتر کلمات واستفاده از آن و افزایش دایره لغات می گردد که برای رشد و بالندگی کودک، ابزار بسیار قدرتمندی است. نوشتن نیز باعث خروج افکار گیر افتاده درگوشه و کنار ذهن او میگردد. بانوشتن کودک به دنیایی فراتر از دنیای کنونی وارد میشود.
او میتواند ایدهها و افکارش را مکتوب کند و درزمان مناسب به آنها شکل و فرم دلخواه را بدهد وبه نحو احسن آنها را نشر دهد.
9- مهارت خواندن (مطالعه)
کودکی که به مطالعه کتابها و مجلات مختلف می پردازد علاوه بر آشنا شدن با مطالب جدید، خودش را دنیایی از اطلاعات اجتماعی سرگرم خواهد کرد و کمتر به دنبال انجام کارهای بیهوده خواهد رفت. کما این که با داشتن اطلاعات مفید و به روز می تواند برای دیگران الگوی موفقی باشد و بتواند ابراز وجود کند.
10- مهارت ترانه سرایی و اجرای دکلمه
کودکانی که برای ترانه خواندن و دکلمه گویی داوطلب می شوند از لحاظ روحی سالم تر هستند زیرا با این کار تنشهای درونی آنها خارج شده و قرار گرفتن درملا عام برای اجرای برنامه، اعتماد به نفس را درآن ها تقویت خواهد کرد. این داوطلبی نشان از این دارد که کودک خودش را شناخته و دوست دارد و می تواند به راحتی ابراز وجود کند.
11- مهارت بهداشت فردی (خود مراقبتی)
بهداشت فردی برای داشتن جسم و روحی سالم، بسیار حائز اهمیت است. از یک مسواک زدن ساده تا دستشویی رفتن و حمام کردن و ناخن گرفتن و… برای او مهم است وباید آنها را به روش درست انجام بدهد تا همیشه سالم بماند.
طرز استفاده ازانواع شامپوها و لوسیونها و صابونهای متناسب با پوست و موی فرزند، باید به او آموزش داده شود. این امرنقش مهمی را در سلامت وزیبایی اوتا بزرگسالی ایفا خواهد کرد .
12- مهارت درست غذاخوردن
درست است که والدین غذای کودک را تهیه می کنند ولی او باید یاد بگیرد که چه نوع غذاهایی و به چه مقداری از هرنوع از آنها باید دریافت کند، تا نیازهای جسمی به درستی برطرف گردد. و باید بداند که چه نوع مواد غذایی را نباید دریافت کند و از مصرف آنها پرهیز کند.
این که چگونه برسر میز یا سفره بنشیند و چگونه قاشق و چنگال و کارد یا لیوان را به دست بگیرد نیز باید اصولی وصحیح به او آموزش داده شود.
رسوم غذا خوردن درجمع و احترام به سفره و غذا و بزرگترها نیز باید به او آموزش داده شود.
13- مهارت گره زدن
این مهارت دردرجه اول به نظر پیش پا افتاده می آید ولی باید بدانیم که گره زدن درخیلی از جاها برای فرد، لازم است ازجمله بستن بند کفش و بند لباس که باید خودش انجام بدهد.
ویا بستن طنابی برای کشیدن وسیله ای و یا صعود و سقوط کردن به جایی نیاز است که آموزش ببیند. پس یادگیری این فن برای افراد، بسیار لازم و ضروری است.
14- مهارت کار با قیچی، نخ، سوزن و دوزندگی
دوزندگی یک نوع مهارت است و زمانی که کسی کار با نخ و سوزن و قیچی را یاد می گیرد باعث می شود که هم دقت و تمرکز او بالاتر برود و هم باعث رشد خلاقیت دراو بشود. او با انجام این کار ازنحوه استفاده ازدست وانگشتانش درکارهای ظریف و هنری آشنامی شود.
15- مهارت شستن اشیاء
کار کردن با آب و شستشوی لوازم باعث دفع استرس میشود.
کودک باید یاد بگیرد وسایل و لوازم شخصی یا لباسهای خودش، مخصوصا لباس های زیرش را بشوید تا احساس بزرگی و استقلال کند. این کارباعث ازبین رفتن وابستگی ها دراو خواهد شد.
چنگ زدن به لباس موجب تخلیه افکار مزاحم و همچنی باعث قوی ترشدن مچهامیشود.
16- مهارت مدیریت زمان
وقتی کودکی بیاموزد که زمان باارزش ترین دارایی وغیر قابل برگشت برای او است، یاد میگیرد که کارها را درزمان مخصوص خودش انجام بدهد و زمان با ارزشش را ازدست نمیدهد. این وظیفه والدین هست که اهمیت زمان رادرقالب داستان و یا بازی و بطور غیر مستقیم از کودکی به او آموزش بدهند. یادگیری این مهارت باعث هدرنرفتن عمر او میشود.
17- مهارت پژوهش و تحقیق
کودکی که از اوایل راه با تحقیق کردن در مورد مسایل مختلف آشنا می شود، مسیر زندگی خودش را با دقت بیشتری انتخاب می کند و معمولا انتخاب درست انجام میدهد. او یاد می گیرد جواب سوالها و مشکلاتش رابا تحقیق کردن از راههای مختلف و سوال کردن بیاید.
این نوع از آموزش به او کمک میکند که همیشه پویا و درحال یادگیری باشد.
18- مهارت آشپزی ( شیرینی و کیک وغذاهای ساده )
رفع گرسنگی، یکی از غریزههای مهم انسان است و معمولا انسان در طول زندگی با خوردن سروکار دارد پس بهتر است که کودک را درپخت و پز شریک کنیم تا با زحمت پخت و پز و تهیه غذاها آشنا شود. این کارباعث می شود که او از خوراکیهای مختلف استقبال کند و کمتر ایراد بگیرد. این عمل باعث شکوفا شدن برخی استعدادها در او می شود و همینطور او با انواع مواد غذایی و محاسبات وزنی و مقدار مواد غذایی آشنا میشود.
19- مهارت خوب توجه کردن
وقتی که به کودک یاد میدهیم که به انواع مسائل بیرونی دقت بیشتری داشته باشد درحقیقت ضریب اشتباه کردن اورا تا سطح بسیار زیادی پایین می آوریم.
توجه موشکافانه و دقیق به اطراف، باعث بالا بردن قوه درک و تخیل در او خواهد شد. این امر باعث میشود او تجربیات بیشتری از اطراف خود به دست بیاورد و بتوند با مسایل مختلف روبرو شود و آن ها را به درستی ببیند و درحقیقت چشمش به دنیای اطراف باز میشود
20- مهارت تفکر خلاق
تفکر خلاق یک فعالیت ذهنی و فکری است.
وبه معنای ترکیب ایده ها با ایجاد پیوستگی بین آنها برای به وجود آوردن ایدهها یا راه حل هایی نو و بدیع که هنوز دیگران به آنها دست نیافتهاند.
وقتی کودک تفکر کردن را یاد بگیرد، هیچگاه بدون توجه به مسائل اطراف، کاری را انجام نمی دهد و این امربرای او ایمنی و آسایش را به ارمغان می آورد. وقتی کودک تفکر خلاق را یاد بگیرد به راه حلهای جدید و ایده های نو خواهد رسید.
ویژگیهای تفکر خلاق عبارتند از:
1- تفکر سیالی: یعنی تولید اندیشه های بیشتر دریک زمان
2 انعطاف پذیری
3 تازگی و ابتکار
4- تجسم قوی
21- مهارت تفکر مثبت
کودک باید بتواند نوع تفکرش را به سمت تفکر مثبت سوق بدهد و از وارد شدن افکار منفی به مغزش جلوگیری کند تا این مثبت گرایی دراعمالش هم نفوذ کند. مثبت اندیشی باعث آزاد شدن ایده ها درذهن و او عملکرد مثبت درمسیر راه او خواهد شد.
22- مهارت نگهداری و مراقبت از وسایل
وقتی که کودک نگهداری کردن از وسایلش را یاد بگیرد، هم از اسراف کردن جلوگیری می شود و هم او میتواند در بزرگسالی هم با این روش بودجه زیادی را پس انداز و سرمایه گزاری کند.
این مهارت باعث جلوگیری از شلخته شدن و بی نظمی درزندگی او خواهد شد.
23- مهارت تمرکز کردن درکارها
تمرکز کردن درکارها از یکی از اصول یادگیری درکودکان است وقتی که کودک یاد میگیرد بر انجام کارهایش تمرکز کند هم کارها را بادقت بیشتری انجام میدهد و هم در کار و تحصیل موفقیت یبشتری را کسب می کند.
24- مهارت برنامه ریزی کردن
وقتی میگوییم برنامه ریزی برای کودک منظورمان یک برنامه سخت و عجیب نیست، بلکه درهمین مقدار که او یاد بگیرد برای هرکاری که میخواهد انجام بدهد زمان و مکان مناسبی را انتخاب کند، این خودش زمینه موفقیت درآینده را برایش رقم می زند. به طور مثال بتواند برای درس خواندن و یا مطالعه کردن و حتی بازی کردن برنامه بریزد این خودش شروع خوبی خواهد بود.اوباید بداند که هیچ هدفی بدون برنامه ریزی درست و اصولی به دست نخواهد آمد.
25- مهارت حل مسئله
توانایی حل مسئله، علاوه برجسارت، نیازمند آموزش اساسی است که تا به حال کمتر به آن پرداخته شده است.
کودکی که یاد میگیرد برای حل کردن مسائل هرچند کوچک زندگیش، سوال و جستجو کند تا راه حل را پیداکند خیلی زود می تواند درجامعه مستقل شود و زندگی روشنی داشته باشد.
این کار باعث میگردد تا فهم موثر مشکلات زندگی در او بیشتر گردد و بتواند احساس کنترل برمشکلات محیط خودش را داشته باشد و همین طور باعث پویایی او و ایجاد انعطافپذیری در او خواهد شد.
26- مهارت نگهداری گل و گیاه
این مهارت درنگاه اول شاید به نظر بی اهمیت باشد اما کودکی که به گل و گیاه توجه می کند و یاد می گیرد از آنها مراقبت کند به طورغیرمستقیم احترام به طبیعت و نگهداری از آن را یاد میگیرد واز رفتارهای مخربی مانند ریختن زباله و شکستن شاخههای درختان و… خودداری میکند.
27- مهارت صادق بودن
وقتی که کودک باهر کسی به طور صادقانه رفتار می کند و باز خورد آن را می بیند دیگر هیچ وقت نیازی ندارد که با کلک زدن و دروغ گویی چیزی را به دست بیاورد. به این شکل دربزرگسالی هم سراغ اختلاس ودزدی نخواهد رفت.
زیرا او جواب اخلاص خودش را در زندگی میگیرد و ثمره آن را می بیند.
درآموزش این مهارت، والدین نقش حساس و مهمی دارند زیرا آنها اولین الگوهای کودک هستند پس والدین باید تاجایی که می توانند خودشان صداقت دررفتارشان داشته باشند. نکته مهم تر این که کودک را وادار به کارهای سخت نکنند که کودک برای انجام ندادن آن متوسل به دروغگویی بشود.
یکی از رایج ترین دروغها دربین کودکان دل دردداشتن برای نرفتن به مدرسه است که تقریبا همه والدین با آن برخورد داشته اند.
28- مهارت آینده نگری
وقتی که کودک بتواند ازدنیای زودگذر کودکیش پارا فراتر بگذارد و به آینده اش فکر کند، هم بهتر برنامه ریزی میکند و هم با امید رسیدن به آینده باشوق بیشتری به جلو خواهد رفت. او می تواند آینده روشنی را درذهنش تداعی کند وبا انگیزه روزها راسپری نماید.
29- مهارت کار با کامپیوتر
دراین زمانه که دنیای اینترنت و فضای مجازی و گوشیهای هوشمند داغ داغ است و بیشتر اطلاعات از این طریق به جهان مخابره میشود، اگر کسی سواد کار با کامپیوتررا نداشته باشد، بی سواد تلقی می شود. دراین زمانه برای پاسخ به هرسوالی به راحتی میتوان به دنیا وصل شدوبرای انجام اکثرکارها نیازبه گوشی های هوشمند ویا کامپیوتر هست و نداشتن و بلد نبودن ان باعث عقب افتادگی علمی می شود.
30- مهارت درست مصرف کردن (دوری از اسراف وتبذیر)
کودکی که یادمی گیرد هرچیزی را به اندازه لازم و درست استفاده کند، براثر این کار هیچگاه محتاج دیگران نخواهد شد و همیشه مقداری پس انداز خواهد داشت. او قدرداشته هایش را می داندوبرای هرچیزی ارزش قائل است. ازاین جهت بخاطر صرفه جئیی درمصرف اجناس، می تواند همیشه مقداری پس انداز داشته باشد.
31 – مهارت درست استفاده کردن از فضای مجازی
از حدود سال 2000 به بعد استفاده از فضای مجازی دربین ملل مختلف شیوع گسترده ای پیداکرد و جزو مهمی از زندگی مردم شد. این مهارت یکی از مهمترین مهارتهایی است که نوجوانان و جوانان برای ادامه راه و زندگی باید بیاموزند، زیرا سرعت پیشرفت تکنولوژی و انتقال اطلاعات، شتاب زیادی گرفته است و ناخوداگاه فرزندان نیز دراستفاده از این فضا غرق خواهند شد پس چه بهتر که با آموزش صحیح و اصولی این فرایند انجام بگیرد.
32 – مهارت ورزش کردن
( روح سالم در بدن سالم است)
کودک باید از ازهمان اول کودکی استعداد خود را البته با کمک و همیاری والدین پیداکند وبا رشته ورزشی مورد علاقه خودش آشنا شود.
سعی کند آن را به طور جدی شروع کند و ادامه بدهد.
این عمل، علاوه بر صحت و سلامتی روح و جسمش، باعث افزایش اعتماد به نفس دراو می شود.
صدالبته که گاهی به صورت قهرمانی درآن رشته بروز خواهد کرد و موجبات پیشرفت او خواهد شد.
33- مهارت تمرکز کردن
تمرکز کردن برکارها باید با انجام تمرین به دست بیاید و کامل بشود.
کسی که بتواند تمرکز خوبی داشته باشد و از پراکندگی افکارش جلوگیری کند، به طورحتم، درانجام کارها یا خواندن و یاد گیری علم موفق تر خواهد بود.
34- مهارت هدف داشتن
وقتی کودک از بچگی هدفمند بزرگ می شود و تمام افکارشان را در راستای همان هدف رهبری میکند واز هدردادن وقت خودش جلوگیری کند، خیلی زودتر و بهتر به هدف مشخص خودش خواهد رسید.
35- مهارت تلاش کردن
کودک باید یاد بگیرد که برای رسیدن به آرزوها و برای رسیدن به اهدافش به تلاش کردن نیاز دارد، پس دراین راه خسته نمی شوند و با انگیزه جلو می روند. او باید بداند بدون رنج، گنج میسر نمیشود.پس به راحتی سختی ها را تحمل می کند و ازغرزدن و طفره رفتن دوری می کند.
36- مهارت ناامید نشدن
کودک باید یاد بگیرد اگر زمانی به خواسته اش نرسد عقب نشینی نکند و ناامید نشود و دوباره موتور محرکه اش را روشن کند و سرخورده نشود. او باید بداند که ناامیدی اورا درمسیر سقوط قرار می دهد و جلوی پیشرفتش را می گیرد.
37- مهارت کم مصرف بودن
همان طور که همه مستحضرید مصرف گرایی در کشورهای جهان سوم بیداد میکند. درهمین حال، درکشورها پیشرفته تجملات و مصرف گرایی به صفر رسیده است. همه مردم به نوعی تولید کننده هستند. برای همین از اقتصاد سالمی برخوردارهستند.
پس باید به کودک از همان اول مولد بودن را آموزش بدهیم (البته به اندازه فهم او) تا سهمی هرچند کوچک در رونق اقتصاد ی خانواده و جامعه داشته باشد.
38- مهارت تصویر ذهنی داشتن
پرورش تصویر ذهنی درکودک باعث پرورش خلاقیت و پدید آمدن ایده های نو دراو می شود که بهترین کاری که می توانیم بچه ها را به آن نزدیک کنیم استفاده ازهنرهای مختلف ازجمله هنر سفالگری، خمیربازی، طراحی و… است که ذهن اورا پویا و فعال می کند.
39-مهارت جرات ورزی و شجاعت
کودک باید یاد بگیرد که از همان اول کودکی بتواند از حق قانونی خودش دفاع کند و جرات رو در رو شدن با مسائل کوچک و بزرگ را درخودش تقویت نماید. او باید بیاموزد که نه به کسی ظلم کند و نه بگذارد که مورد ظلم واقع شود. البته باید والدین تلاش کنند اورا با موارد قانون وضع شده کشورشان هم آشناکنند.
40- مهارت کار با ابزار
کار با ابزارهای مختلف باعث رشد ذهنی و پرورش خلاقیت و بروز استعدادها در کودک میشود.
مثلا کاربا پیچ گوشتی و کار با چرخ خیاطی، اطو، اره و قیچی باغبانی، بیل، کلنگ و یا هر ابزار کاربردی دیگر را درسطح آشنایی اولیه باید بیاموزد.
این مهارت به او کمک میکند برای انجام هرکار کوچکی به دیگران وابسته نباشد.
41-مهارت مقابله با استرس
تعریف استرس:
استرس واکنش جسمانی، روانی و عاطفی دربرابر یک محرک بیرونی است که میتواندموجب سازگاری فرد با تغییرات شود.
نشانههای استرس عبارتند از :
سردرد، تپش قلب، لرزش اعضای بدن، ناراحتیهای معده، خشکی گلو و دهان، بی حوصلگی، غمگینی، پرخاشگری، پرخوری، قطع رابطه با دیگران، جویدن ناخن و…
زمانی که به کودک آموزش داده می شود که درزمان بحران بتواند باتفکر عمیق و پیداکردن بهترین راه حل برای مشکل بوجود آمده این مسئله را حل کند، از این بحران به سلامت، عبور می کند و قطعا استرس کمتری هم خواهد داشت .
این یکی از مهمترین مهارتهایی است که باید به کودک آموزش داد او باید بفهمد داشتن استرس درکارها نه تنها اورا موفق نخواهد کرد بلکه اورا ازمسیر موفقیت خارج خواهد ساخت.
42-مهارت مدیریت هیجان
هیجانات و احساسات، تجاربی درونی هستند که درمقابل رخدادهای بیرونی و یا درونی درخود حس می کنیم مثل احساس خشم غم شادی نگرانی و…
مهارت مدیریت هیجان، فرد را قادر میسازد تاهیجانهای خود و دیگران رابه موقع تشخیص بدهد و به واکنش صحیح آن عمل کند.
43-مهارت خودآگاهی و خودشناسی
من عرف نفسه فقد عرف ربه
حضرت علی (ع) درحدیث زیبایی فرمودند: هرکسی خودش را بشناسد خدای خودش را خواهد شناخت.
خود آگاهی یعنی شناخت باورها ، احساسات، آرمانها و تواناییهای بالقوه، کشف استعدادها وضعفهای خود.
انواع آگاهی از خود:
1- خود فیزیکی
2- خود جمسی
3- خود اجتماعی
4- خود معنوی
5- خودآرمانی
6- خود پنهان
برای شناختن بهتر خود باید از خودمان سوالاتی بکنیم و جواب آنها را بیابیم:
من درچه زمینه ای استعداد دارم؟
درزندگی چه آرزوهایی دارم؟
امکانات زندگی شخصی و اجتماعی من کدامها هستند؟
علایق من کدام است؟
و………
فردی که خودش را بشناسد و درپی آن به منبع بزرگ و عظیم الهی برسد دیگر از هر اتفاق و سختی که درزندگی برایش میافتد نالان و سرخورده نمیشود چون نیرویی قوی را درپشت خودش احساس میکند. وقتی فردی این شناخت را نسبت به خود پیدامی کند در ارتباط با جامعه هم دچار شناخت خواهدشد و طبیعتا رفتاردرست و مناسبی با دیگران خواهدداشت.
44- مهارت انجام کار تیمی وبازیهای گروهی
کودکی که با کار تیمی آشنا میشود، بعدها میتواند با جامعه تعامل بیشتری برقرار کند واین خصیصه میتواند درپیشرفت زندگی اجتماعی او کاملا مشهود باشد.
بدون شک، بازی کردن، موجب رشد جمسی و عقلی و روحی کودک میشود.
زمانی که کودک بازی گروهی انجام می دهد، رفتارهایی مثل زرنگ و سریع بودن و رقابت کردن را یاد میگیرد که اینها پایه های رشد شخصیتی و اجتماعی او درزندگی آینده میشود.
45- مهارت تشخیص درست از نادرست(تصمیم گیری)
تصمیم گیری بخش مهمی از زندگی ما را تشکیل میدهد. درطول شبانه روزمجبوریم که تصمیم های کوچک و بزرگی بگیریم.
مثلا چه لباسی بپوشیم؟ چه غذایی بخوریم؟ درحالات مختلف چه رفتاری داشته باشیم؟ با چه کسی تماس بگیریم و…
گاهی مسایلی از قبیل، باعث می شود که ما نتوانیم تصمیمات درستی اتخاذ کنیم:
نگران عواقب اشتباه بودن احتمالی آن هستیم
اعتماد به نفس کافی نداریم
می ترسیم مورد تایید دیگران واقع نشویم و…
تصمیم گیری بخش مهمی از زندگی ما
قدرت تصمیم گیری و تشخیص درست از نادرست باید از همان ابتدای کودکی پرورانده شود.
کودک نباید همیشه برای تصمیم گیری به والدین و اطرافیان خودش وابسته باشد. اوباید استقلال فکری پیداکند.
باید به آموزش بدهیم که اول چالش را مشخص کند و بعد راه حل های احتمالی را دقیق بررسی کند و درنهایت خودش بتواند برای انجام کارش تصمیم نهایی را بگیرد و عواقب خوب یا بد، آن را هم به گردن بگیرد.
46- مهارت تفکر نقادانه
تفکر نقادانه در واقع، ارزیابی تصمیمات، از راه وارسی منطقی و منظم مسائل، شواهد وراه حلهاست.
افرادی که چنین تفکری دارند این ویژگی ها را دارا میباشند:
معمولا برروی سوالها تمرکز دارند.
معمولا با دیگران به نحو موثر ارتباط برقرار می کنند.
معمولادرباره ی انجام اعمال به درستی تصمیم میگیرند.
کودک باید بتواند زمانی که امری به نظر او اشتباه آمد، آن را راحت بیان کند و بازخورد بگیرد اگر این چنین باشد واو مهارت ارتباط گیری با جامعه را به خوبی خواهد آموخت .
کودک باید بداند که اگر کاری را اشتباه انجام دهد دیگران حق دارند عمل او را نقد کنند و
او باید یادبگیرد انتقادات را گوش کند و درمقابل شنیدن آن جبهه نگیرد و در صورت داشتن اشتباه آن را تصحیح کند.
47- مهارت کنترل خشم
هیجانات و احساسات تجاربی درونی هستند که درمقابل رخداد های بیرونی یا درونی درخود حس میکنیم. مانند احساس خشم، غم ، شادی ، نگرانی، ترس و …
خشم یکی از بازخوردهای درونی انسان است و چه بسا با کنترل نکردن آن اتقاقات ناخوشایندی برای انسان و اطرافیانش بیفتد اگر کودک بتواند از همان کودکی، خشم خودش را به راحتی کنترل کند، جلوی بروز آسیب های زیادی درجامعه را خواهد گرفت.
48- مهارت تشخیص، پیداکردن و نگاه داشتن دوست خوب
هر انسانی برای گذراندن اوقات خوش، نیاز به داشتن دوست دارد و چه بهتر که ازهمان اول کودکی بتواند دوستهای خوبی برای خودش انتخاب کند تا از لحظه های باهم بودن استفاده کافی و وافی را ببرد .
وقتی که کودک بتواند دوست خوب را از بد تمیز دهد ، قادر خواهد بود دوستان خوبی را برای خودش داشته باشد.
بعداز تشخیص و پیدا کردن دوست خوب، مهمترین کار هر فرد، نگه داشتن اوست، زیرا معمولا وقتی کودک با کسی دوست می شود تمام اسرار زندگی اش را با او درمیان میگذارد و هرروز رابطه بین آنها قویتر و صمیمیتر خواهدشد.
پس باید قدراین دوستی را بداند و بتواند درطولانی مدت آن را حفظ کند.
49- مهارت تشکر و سپاسگزاری کردن
هرچقدر کودک تشکر کردن را بیشتر یاد بگیرد، از غر زدن و ناشکری کردن دورتر خواهد شد . ووقتی او ارزش کارها را بداند خودش نیز سعی خواهد کرد برای دیگران هم مثمر ثمر باشد.
50- مهارت راز دار بودن
کسی که از کودکی بیاموزد که بتواند راز دار دیگران باشد و آنها را جایی فاش نکند بیشتر مورد اعتماد قرار میگیرد و این خودش باعث به وجود آمدن زمینههای شغلی وفعالیت های گروهی برای او می شود.
51- مهارت صبور بودن
وقتی کودکی از بچگی یاد بگیرد که برای رسیدن به خواستهها و تقاضاهایش عجله نکند و بتواند صبر کردن را درخودش پرورش بدهد، کمتر پرخاشگری می کند و ویاد می گیرد با سعه صدر و صبر کردن به خواسته هایش برسد.
اگرکودک این کار را یاد نگیرد، ممکن است برای رسیدن عجولانه به خواستههایش به دیگران صدمه وارد کند.
52- مهارت گذشت داشتن
کودک باید از همان اوان کودکی این را بیاموزد که همیشه حق با او نیست و گاهی هم نیاز است به خاطر دیگران گذشت کند و از خواسته هایش بگذرد تا بتواند روحیه همکاری را درخودش تقویت کند.
53- مهارت مشورت کردن
وقتی که کودک می آموزد که بادیگران درمورد انجام کارها مشورت کند، چون این شانس را به خودش میدهد که از افکار دیگران باخبر بشود پس قطعا به نتیجه بهتری مخصوصا درکارهای جمعی و گروهی خواهد رسید.
درقران هم آیه زیبایی داریم که مارا به مشورت کردن دعوت میکند:
(وامرهم شوری بینهم )
54- مهارت همدلی و همدردی
همدلی یعنی این که فرد بتواند مسایل دیگران را حتی زمانی که درآن شرایط قرار ندارد، درک کند و برای نظریات و احساسات آنها ارزش و احترام قائل باشد.یکی از مهارتهای مهم درشکل گیری شخصی درزندگی اجتماعی این است که بتواند با دیگران همدلی و همدردی کند تا جایی محبت کردن و محبت دیدن در وجود اونهادینه شود.
به قول شاعر بزرگ:
(چوعضوی به دردآورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار)
از اثرات همدلی می توانیم به این چند موضوع اشاره کنیم:
این مهارت منجر به جلب اعتماد متقابل درروابط طرفین می گردد.
قدرت ابراز وجود و رشد اجنماعی را تقویت می کند.
میل به شرکت درفعالیتهای گروهی را افزایش می دهد.
و….
55- مهارت بروز احساسات
کودک باید از همان دوران کودکی یاد بگیرد احساسات خودش را تخلیه کند و بروز بدهد و هیچگاه آنها را سرکوب نکند. احساساتی از قبیل ترس، خشم، عصبانیت، ناراحتی و…
زیرا سرکوب کردن احساسات باعث به وجود آمدن ناراحتیهای روحی وروانی دربزرگسالی میشود.
56- مهارت ارتباط موثر
فرایند مثبتی که از طریق آن فرد، بتواند عقاید، نیازها، خواستههای معقول و احساسات خود را بادیگران درمیان بگذارد.
وهمچنین عقاید و خواستهها و احساسات دیگران را گوش کند به طوری که درنهایت به رضایت درونی و بیرونی برسد.
ارتباط میتواند کلامی و یا غیر کلامی باشد.
و عوامل تاثیر گذار درارتباط به چندین بخش تقسیم می شودکه به دونوع آن اشاره میکنیم
الف) گوش دادن فعال
ب) ابراز وجود
که این هردو باعث ایجاد ارتباط موثر خواهد بود.
57-مهارت دقت به پیرامون:
زمانی که دقت کودک به مسائل اطراف بیشتر میشود.
او به راحتی می تواند فرصتها، خطرها و لحظههای ناب را درزندگی شکار کند. بدین صورت مواجه با خطرها و احتمال شکست خوردن، در او بسیار کم خواهدشد.
58-مهارت اجرای نمایش فردی و گروهی
هنر نمایش باعث شکوفایی استعدادهای نهفته درکودک، بالا رفتن اعتماد به نفس، و حضور بدون ترس و واهمه درجامعه و گروههای اجتماعی میگردد.
اجرا کردن نمایش یک نوع برون ریزی احساسات درونی است و باعث تخلیه روانی و شاد شدن روح انسان میشود.
59-مهارت رفتن به سفر و گردش جمعی:
بسیار سفرباید کرد تاپخته شود خامی
درسفر روال زندگی عادی و راحت، تغییر پیدا میکند و مسافر با مسائل زیادی برخورد می کند که باید یکی یکی آن ها راحل کند و به جلو برود. دراین میان کسانی که کم تجربه تر هستند بیشتر اذیت میشوند و نمیتوانند از سفرلذت ببرند. همین حل مسئله درسفر باعث کاربرد بهتر تحلیل ذهن و سخت کوشی فرد میگردد. این امر به مرور زمان توان حل مسئله رادرزندگی بهتر خواهد کرد.
60- مهارت آموزش زبان دوم و یا حتی سوم
درکشورهای توسعه یافته پس از تحقیق زیاد و تجربه چندساله به این مطلب رسیده اند که آموزش زبان دوم یا سوم یا چهارم باعث ایجاد نبوغ و باز شدن ذهن کودک میشود. درکشوری مثل هندوستان، ازهمان بدو کودکی این روش شروع میشود. کودکان ازهمان سن پایین دویا سه زبانه بزرگ میشوند.
سوال:
آیا یادگیری مهارتها سن خاصی دارد؟
درجواب این سوال باید متذکر شوم که آموزش مهارتها هرچقدر از سن پایینتر آغاز شود بهتر است و بیشتر برای انسان نهادینه میشود و هرچقدر دیرتر شروع شود انسان سخت تر پذیرای آن خواهد شد.
اما این بدان معنا نیست که نشدنی باشد انسان با اراده ای که خداوند درنهاد او گذاشته است میتواند درهر سنی مهارتهای لازم برای زندگی بهتر را پیدا کند و با آن رنگ و بوی زندگیش را تغییر دهد.
دوران جوانی و انتخاب شغل:
انتخاب شغل برای هرکسی یکی از تصمیمات بزرگ زندگی است. زیرا تمام زندگی را تحت الشعاع خود قرار میدهد.
کسانی که از اوایل سن تربیت، با مهارتهای ذکر شده آشنا میشوند، خیلی راحتتر و سریعتر به کشف استعدادهای خود و پیدا کردن شغل متناسب با شخصیت خودشان نائل میشوند.
دردوران جوانی هرکسی به فکر انتخاب شغل آیندهاش میافتد و از زوایای مختلف آن را بررسی می کند.
دراین مرحله باید به او متذکر شد که بین شغل و وظیفه و رسالت تفاوت های بسیاری است
مثال : معلمی یک شغل است . کسی که معلم می شود وظیفه اش آموزش دادن به بچهها هست، ولی او یک رسالت هم دارد وآن این است که طوری آموزش بدهد که آمورزش یا نتیجه آموزش او حتی پس ازمرگش یعنی زمانی هم که او نباشد برای دیگران سازنده و ثمر بخش باشد. معلم باید نگاه به زندگی را درقالب دیدگاهی موثرو کارآمد به آنها بیاموزد .
سخن آخر:
اشتباهی رایج دربین مردم این است که همین طور که ما برای درمان دندان درد یا ترمیم آن به دندان پزشک احتیاج داریم به همان نسبت هم برای ترمیم روان خودمان به روانپزشک، نیاز داریم و رفتن نزد روانپزشک یا روانشناس، دلیل بردیوانگی ما نیست. گاهی هم انسان نیاز دارد از شخصی غریبه که از زاویه دید دیگری به او و زندگیش نگاه می کند برای برطرف کردن مشکلاتش کمک بگیرد و این خیلی مسئله مهمی است.
دربسیاری ازکشورها ی پیشرفته جهان، از همان اوان کودکی در مهد کودک ها و دبستان ها به طور محسوس و نامحسوس کودکان توسط روانشناسان حاذق درمعرض ارزیابی قرار میگیرند و به همین خاطر دربزرگسالی کمتر دچار انحرافات اخلاقی می شوند.
این مهارت ها را درکشورهای مختلف تعریف و اجرا کردند و درنهایت درکشور فنلاند هم که از نظر آموزش و پرورش در رتبه عالی قرار دارد تصویب و اجرا شده است. مهارت های شصت گانه نیز نتیجه علم و تجربه چندین و چندساله کشور فنلاند است که توانسته بهترین رتبه آموزش را درجهان از آن خودکند. این مهارت ها کاملترین نمونه دردنیای علمی و تربیتی امروز است.
امیدوارم با الگوقرار دادن علوم نو و جدید بتوانیم به تربیت نسلی سالم و پویا و موفق برسیم.
دوره سوم: دنیای بعد از این جهان
مادراین نوشته بااین قسمت کاری نداریم.
زیرا بنده معتقدم کسی که بتواند درمرحله زندگی در این جهان، زندگی زیبایی را برای خود و دیگران رقم بزند، قطعا دردوره بعدی هم زندگی زیبایی خواهد داشت.
شاد و سربلند باشید.
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
کل مراحل رشد خیلی مفید و مختصر مرور شده🙏
واقعا ممنون
ممنون از شما دوست عزیز که مطالعه فرمودید.